Ο «εχθρός» του δέρματος με τα πολλά πρόσωπα. Πώς αντιμετωπίζεται;…
Τί είναι η μυκητίαση;
Η μυκητίαση αποτελεί λοίμωξη των εξωτερικών, συνήθως, στοιβάδων του δέρματος, των νυχιών και του τριχωτού της κεφαλής. Πιο σπάνια, μπορεί να προσβάλλει και εσωτερικά όργανα (συστηματική μυκητίαση, που εκδηλώνεται ως πνευμονία, μηνιγγίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, σηψαιμία, κ.α.). Προκαλείται από μύκητες, ενώ αφορά και τα δύο φύλα.
Οι μύκητες είναι μικροοργανισμοί με τεράστια ποικιλομορφία, οι οποίοι ζουν σε ζεστό και υγρό περιβάλλον. Υπάρχουν περισσότερα από 100.000 είδη μυκήτων, εκ των οποίων περίπου 100 είναι παθογόνοι για τον άνθρωπο και δημιουργούν τις μυκητιάσεις.
Το δέρμα σχηματίζει φυσιολογικά ένα φυσικό «φράγμα» ενάντια στους μύκητες που υπάρχουν έτσι κι αλλιώς στην επιφάνειά του ως μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας. Υπό ορισμένες συνθήκες, κάποιοι μύκητες, όμως, μπορεί να υπεραναπτυχθούν, να διαπεράσουν το φράγμα και να γίνουν παθογόνοι, προκαλώντας λοίμωξη (δερματική μυκητίαση).
Ήξερες ότι…; … εκδηλώνονται συχνότερα κατά τους θερινούς μήνες, καθώς η ανάπτυξη των μυκήτων ευνοείται από τις συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών, υγρασίας και εφίδρωσης …
Ποιά είναι τα είδη των μυκητιάσεων;
Ανάλογα με το είδος του μύκητα που προκαλεί τη λοίμωξη, έχουμε 3 βασικές κατηγορίες:
ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΕΣ
Οι δερματοφυτίες προκαλούνται από τα δερματόφυτα. Τα δερματόφυτα είναι πρωτοπαθή παθογόνα και τροφοδοτούνται επιλεκτικά από την κερατίνη, που σημαίνει ότι για να δημιουργήσουν λοίμωξη δεν χρειάζεται να υπάρχει πρότερη δερματική βλάβη (π.χ. τραύμα). Κατά συνέπεια, προσβάλλουν υγιείς δομές του δέρματος που περιέχουν μεγάλη ποσότητα κερατίνης, όπως επιδερμίδα, νύχια, τρίχες.
ΠΟΙΚΙΛΟΧΡΟΥΣ ΠΙΤΥΡΙΑΣΗ
Η ποικιλόχρους πιτυρίαση προκαλείται από το λιπόφιλο σαπροφυτικό μύκητα Malassezia furfur, το οποίο υφίσταται στη συνήθη χλωρίδα της επιδερμίδας. Αποτελεί μια μη φλεγμονώδη επιφανειακή δερματική μυκητίαση που συναντάται συχνά σε γυναίκες και άνδρες νεαρής ηλικίας. Προσβάλει επιλεκτικά τον θώρακα και την πλάτη, ενώ πιο σπάνια εμφανίζεται στο λαιμό, τα μπράτσα και το πρόσωπο.
ΚΑΝΤΙΝΙΑΣΕΙΣ
Οι καντινιάσεις προκαλούνται από τον ζυμομύκητα κάντιντα (candida), ο οποίος ευνοείται από την ύπαρξη υγρασίας στην επιδερμίδα. Για τον λόγο αυτό, συνηθέστερα προσβάλλουν τα σημεία του σώματος με πτυχές, όπως μεσοδακτύλιες περιοχές, μασχάλες, περιοχή κάτω από το στήθος, βουβωνική χώρα και μεσογλουτιαία περιοχή.
Ποιά είναι τα αίτια εμφάνισης της μυκητίασης;
Οι πιο συνηθισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης δερματικής μυκητίασης είναι:
Μειωμένο αμυντικό σύστημα / ασθενείς με AIDS.
Λήψη αντιβιοτικών ευρέος φάσματος.
Λήψη κορτιζόνης.
Στενά ή/και συνθετικά ή/και νωπά ενδύματα και υποδήματα που στεγνώνουν πάνω στο σώμα.
Κακή υγιεινή.
Κακή διατροφή / αλκοόλ / χρήση ναρκωτικών.
Θάλασσα / πισίνα / κολυμβητήριο.
Παθήσεις, π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, καρκίνος.
Ιατρικές πράξεις, π.χ. μεταμόσχευση οργάνων.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της μυκητίασης;
ΜΥΚΗΤΙΑΣΗ ΔΕΡΜΑΤΟΣ
Τα κύρια συμπτώματα της δερματικής μυκητίασης είναι ο κνησμός, η ερυθρότητα και η απολέπιση. Παράλληλα, υπάρχει αίσθηση καύσου και εξανθήματα, τα οποία συνοδεύονται από συμπτώματα ιογενούς λοίμωξης (π.χ. κόπωση, άλγος). Τα εξανθήματα βρίσκονται στον κορμό με τη μορφή ερυθρής ή καφεοειδούς, βλατιδώδους ή φυσαλιδώδους, στρογγυλής ή ωοειδούς πλάκας διαμέτρου 2-6 cm. Μικρότερες πλάκες μπορεί να εμφανιστούν στα άνω και κάτω άκρα, καθώς και στον λαιμό. Τα συμπτώματα εξατομικεύονται, αλλά συνήθως επιδεινώνονται με την εφίδρωση και την αύξηση θερμοκρασίας σώματος.
ΜΥΚΗΤΙΑΣΗ ΤΡΙΧΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΗΣ
Τα κύρια συμπτώματα της μυκητίασης του τριχωτού της κεφαλής είναι ο κνησμός, οι βλάβες των τριχών, η έντονη απολέπιση με φλεγμονώδεις πυώδεις βλάβες και οι διάσπαρτες αποψιλωτικές πλάκες (φαλακρά μπαλώματα). Σε περίπτωση επέκτασης της λοίμωξης στο πρόσωπο, εκδηλώνονται με ερυθρές κηλίδες ακανόνιστου σχήματος (συνηθέστερα, μοιάζουν με δακτυλίδι).
ΜΥΚΗΤΙΑΣΗ ΑΝΩ & ΚΑΤΩ ΑΚΡΩΝ
Τα κύρια συμπτώματα της μυκητίασης των άκρων είναι η υπερκεράτωση, καθώς και το αίσθημα καύσου και κνησμού. Παρατηρείται απολέπιση, ξηρότητα, πάχυνση και φλεγμονώδεις βλάβες με συχνές πληγές και πόνο στις μεσοδακτύλιες περιοχές, τις παλάμες, τα πέλματα και τις φτέρνες. Συνήθως, πρωτοεμφανίζεται μεταξύ του 4ου και 5ου δακτύλου, πριν επεκταθεί στην υπόλοιπη περιοχή. Ως προς το πέλμα (φτέρνα και δάκτυλα), επίσης παρατηρείται δυσοσμία στην περιοχή, ενώ το δέρμα εμφανίζει υποκίτρινη απόχρωση. Η κατάσταση αναφέρεται ως «το πόδι του αθλητή», καθώς παρατηρείται συχνότερα σε άτομα που αθλούνται, ενώ είναι μια συνθήκη με συχνές υποτροπές.
Τα κύρια συμπτώματα της μυκητίασης των ονύχων είναι οι αλλοιώσεις και παραμορφώσεις στη μήτρα, την κοίτη ή τον ονυχιαίο δίσκο. Έχουμε πάχυνση, αποχρωματισμό και δυστροφία, με συχνή παρουσία πόνου και δυσοσμίας. Το νύχι γίνεται εύθραυστο, ενώ εμφανίζει λευκή ή υποκίτρινη απόχρωση. Συνήθως, προσβάλλονται ένα ή δύο νύχια σε κάθε πόδι. Δευτερογενείς λοιμώξεις μπορεί να εμφανιστούν στην περιβάλλουσα περιοχή. Σε μεγαλύτερο βαθμό μυκητίασης, τα συμπτώματα εντείνονται και μπορεί να έχουμε ονυχόλυση - θρυμματισμό του νυχιού.
Ήξερες ότι…; … στην Ευρώπη εκτιμάται ότι το ποσοστό προσβολής από ονυχομυκητίαση βρίσκεται στο 3-8% του ενήλικου πληθυσμού, ενώ σε ανήλικα άτομα βρίσκεται στο 2,6% …
Ήξερες ότι…; …μπορεί κάποια συμπτώματα να μοιάζουν με ονυχομυκητίαση, αλλά να μην είναι. Συστηματικές ή τοπικές νόσοι μπορεί να υποδυθούν μυκητίαση (π.χ. νοσήματα του ήπατος, των νεφρών, του θυρεοειδούς, η σιδηροπενική αναιμία, κ.α.), για αυτό είναι χρήσιμο οι βλάβες στα νύχια να διερευνώνται εκτενέστερα με περαιτέρω ιατρικές εξετάσεις…
Πώς μεταδίδονται οι μυκητιάσεις;
Οι μύκητες εντοπίζονται σε τρίχες ζώων, σε φυτά, στο έδαφος (π.χ. άμμος), σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. καμπίνες), καθώς και σε ορισμένα είδη διατροφής, ακόμη και στο νερό.
Περισσότερο ευπαθείς ομάδες αποτελούν οι ηλικιωμένοι και οι αθλητές, καθώς και όσοι αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας, όπως οι διαβητικοί ή τα άτομα με κυκλοφορικές ή ανοσολογικές διαταραχές. Επίσης, άτομα με αυξημένη τάση προς εφίδρωση, άτομα με προβλήματα παχυσαρκίας ή άτομα που λαμβάνουν αντιβιοτική αγωγή.
Προσοχή! …πολλά είδη μυκητίασης είναι μεταδοτικά, κατά συνέπεια απαιτείται μεγάλη προσοχή στην επαφή με μολυσμένα άτομα ή αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιήσει αυτά …
Πώς γίνεται η διάγνωση της μυκητίασης;
Η πρώτη εικόνα είναι η κλινική αξιολόγηση της βλάβης. Για την ορθή διάγνωση του είδους, όμως, και της επικινδυνότητας της μυκητίασης είναι απαραίτητη η έγκαιρη μικροσκοπική εξέταση και καλλιέργεια, με δείγμα από την περιοχή της βλάβης.
Το δείγμα λαμβάνεται από το σημείο (δέρμα, νύχια ή τρίχες), καθώς και από την περιβάλλουσα περιοχή με μια καθαρή αντικειμενοφόρο πλάκα-ξέστρο. Η διαδικασία είναι απλή και ανώδυνη, αλλά χρειάζεται χρόνος (τουλάχιστον 15 ημέρες) για διεξαγωγή ασφαλούς συμπεράσματος, καθώς οι παθογόνοι μύκητες αναπτύσσονται με αργό ρυθμό. Το νύχι πρέπει να είναι καθαρό πριν την καλλιέργεια, ενώ δεν θα πρέπει να έχει ληφθεί αντιμυκητιακή αγωγή για τουλάχιστον 3 ημέρες πριν.
Ποιές είναι οι μέθοδοι θεραπείας των μυκητιάσεων;
Τοπική Θεραπευτική Αγωγή (ήπιες περιπτώσεις)
Αντιμυκητιακές τοπικές κρέμες, αλοιφές ή λοσιόν και σαμπουάν που περιέχουν κετοκοναζόλη ή τερμπιναφίνη, ανάλογα με τον τύπο του μύκητα. Στις ονυχομυκητιάσεις χορηγείται συνήθως και αντιμυκητιακή λάκα νυχιών. Στους ζυμομύκητες θα χρειαστούν αλοιφές, διαλύματα και σπρέι που περιέχουν νυστατίνη, ενώ στους μυκηλιακούς μύκητες του δέρματος είναι αναγκαία παράγωγα ιμιδαζόλιου.
Αντιμυκητιακά φάρμακα (χάπι, κάψουλα ή ταμπλέτα) από το στόμα (ιτρακοναζόλη, φλουκοναζόλη, τερμπιναφίνη). Είναι δραστικά σε βλαστομύκητες και δερματόφυτα και χορηγούνται για μικρότερο διάστημα (7-10 ημέρες) ή και για μεγαλύτερο (π.χ. > 30 ημέρες). Για την μυκητίαση του τριχωτού της κεφαλής και των νυχιών, η αγωγή με λήψη χαπιών μπορεί να επεκταθεί επί μήνες (π.χ. σκευάσματα γκριζεοφουλβίνης). Οι παρενέργειες από τη μακροχρόνια θεραπευτική αγωγή συνίστανται σε δυσανεξία φαρμάκου (γαστρεντερικές διαταραχές, εξάνθημα) ή/και αύξηση των ηπατικών ενζύμων, λόγω μεταβολισμού τους στο ήπαρ, οπότε θα πρέπει να ελέγχεται τακτικά η ηπατική λειτουργία.
Αναφορικά με την ονυχομυκητίαση, μια σύγχρονη μη-επεμβατική μέθοδος αποτελεί η θεραπεία με LASER Q-Switched Nd: YAG, με την οποία η διείσδυση της ακτίνας φωτός σε ειδικό μήκος κύματος, θεραπεύει υπονύχια την ονυχομυκητίαση, χωρίς να προκαλεί βλάβες στην επιφάνεια του νυχιού, αλλά ούτε και στο περιονύχιο. Σε περίπτωση πολύ σοβαρής βλάβης, ενδεχομένως να χρειαστεί και επεμβατική θεραπεία, με αφαίρεση του νυχιού χειρουργικά.
Συμπληρωματικά, είναι απαραίτητος ο σωστός ιατρικός καθαρισμός της επιμολυσμένης επιφάνειας από τα συμπτώματα της λοίμωξης (κεράτινο υλικό, εφελκίδες), το επιμελές λιμάρισμα των νυχιών και η απολύμανση των αντικειμένων που ήρθαν σε επαφή με την επιμολυσμένη επιφάνεια του δέρματος (ενδύματα, υποδήματα, πετσέτες κ.α.).
