Ατοπική Δερματίτιδα – Έκζεμα
Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για αυτήν την φλεγμονώδη, χρόνια και υποτροπιάζουσα νόσο του δέρματος…
Τί είναι η ατοπική δερματίτιδα;
Η ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια, εξαιρετικά κνησμώδης και φλεγμονώδης δερματοπάθεια. Αποτελεί υποτροπιάζουσας μορφής πάθηση, με διακυμάνσεις ως προς τις περιόδους έξαρσης και ύφεσής της.Ο κλινικός όρος «ατοπική» (ατοπία, α + τόπος) δηλώνει την σχέση της πάθησης με αλλεργικά σύνδρομα, χωρίς όμως προφανή αιτιακή συσχέτιση με αλλεργικό μηχανισμό.
Συχνά, η εκδήλωση της ατοπίας αυτής του οργανισμού μπορεί να προηγείται της ανάπτυξης αλλεργικής ρινίτιδας ή άσθματος.
Αποτέλεσμα της διαταραχής είναι η εμφάνιση ερεθισμών στο δέρμα από αλλεργιογόνους και ερεθιστικούς παράγοντες. Αν δεν υπάρξει θεραπεία, η κατάσταση θα επιδεινωθεί, με συνέπεια εντονότερο κνησμό, μεγαλύτερης έκτασης βλάβες στον προστατευτικό φραγμό του δέρματος, διείσδυση περισσότερων αλλεργιογόνων και ακόμη περισσότερος κνησμός ή και επικίνδυνες δευτερογενείς επιμολύνσεις, λοιμώξεις (με μόνιμες ουλές).
Είναι το ίδιο με το έκζεμα;
Ανάλογα με την κλινική της εικόνα, η ατοπική δερματίτιδα διακρίνεται σε διάφορους τύπους, με συχνότερο το έκζεμα, με το οποίο και ουσιαστικά ταυτίζεται εννοιολογικά, καθώς αυτό χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, έντονο κνησμό, ξηροδερμία, οίδημα και μικρά φλεγμονώδη κυστίδια δέρματος.
Πώς θα καταλάβω ότι πρόκειται για ατοπική δερματίτιδα;
Οι δερματικές βλάβες της ατοπικής δερματίτιδας χαρακτηρίζονται από:
- Ερυθρά φλεγμονώδη και εξαιρετικά κνησμώδη εξανθήματα και κυστίδια (φυσαλίδες), τα οποία βρίσκονται σε φάση έξαρσης ή ύφεσης.
- Ο έντονος ξεσμός (ξύσιμο) προκαλεί το δέρμα να γίνει πιο παχύ και σκληρό, με ρωγμές και φολίδες (λέπια).
- Το δέρμα είναι ερεθισμένο και ελαφρώς οιδηματικό (πρησμένο), ενώ μπορεί να προκληθούν πληγές και οροροή (ροή υγρού). Η συνθήκη αυτή ονομάζεται λειχηνοποίηση.
Ποιές είναι οι εκδηλώσεις της ατοπικής δερματίτιδας;
Πρωτοεμφανίζεται συνήθως μέχρι τα 2 πρώτα έτη ζωής του ατόμου (κυρίως, μέχρι τους πρώτους 6 μήνες), ενώ μπορεί να διαρκέσει μέχρι την εφηβεία ή ακόμη και την ενήλικη ζωή του.
(Α). Βρεφικό Έκζεμα (βρέφη 2-6 μηνών):
Σημεία εμφάνισης συνήθως είναι το πρόσωπο (μάγουλα, μέτωπο, αυτιά) και το τριχωτό της κεφαλής, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και στους αγκώνες και τα γόνατα. Έχουμε δερματικές αλλοιώσεις, κνησμό, ερυθρό και ξηρό δέρμα με μικρά κυστίδια, που διακυμαίνονται σε ένταση ανά περιόδους, ενώ μετά από ένα διάστημα (έως τα 2 έτη ζωής) μπορεί και να υποχωρούν.
Ήξερες ότι…;
… σύμφωνα με ιατρικά ευρήματα, ο μητρικός θηλασμός φαίνεται να ασκεί κάποια προστασία έναντι της εμφάνισης δερματικών ατοπιών, οπότε συχνά συστήνεται αποκλειστικός θηλασμός για τους πρώτους 6 μήνες ζωής και στη συνέχεια, υποστηρικτικός θηλασμός (παράλληλα με την εισαγωγή στερεών τροφών) …
(Β). Παιδικό Έκζεμα (παιδιά 4-10 ετών):
Εκδηλώνεται ως αποτέλεσμα επανεμφάνισης ή υποτροπής προηγούμενης εκδήλωσης (σε οργανισμούς με ελαττωματικό επιδερμιδικό φραγμό). Σημεία εμφάνισης συνήθως είναι πίσω από τις αρθρώσεις (γόνατο, αγκώνας, πηχεοκαρπική περιοχή). Παρουσιάζονται δερματικές αλλοιώσεις με ερυθρές κνησμώδεις βλάβες στρογγυλού σχήματος και ελαφρά διογκωμένες. Ο κνησμός μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρο το σώμα ή και να αδρανοποιηθεί, ανάλογα με τη φάση του κύκλου και τον οργανισμό.
Ήξερες ότι…;
… περίπου το 50% των περιπτώσεων παιδικού εκζέματος συμβαίνει σε οικογένειες
όπου κι άλλο μέλος υποφέρει (ή υπέφερε) από την ίδια δερματοπάθεια …
όπου κι άλλο μέλος υποφέρει (ή υπέφερε) από την ίδια δερματοπάθεια …
(Γ). Ατοπική Δερματίτιδα Ενηλίκων:
Αφορά ενήλικα άτομα ή και άτομα στην περίοδο της εφηβείας και εκδηλώνεται ως επανεμφάνιση ή υποτροπή προηγούμενης εκδήλωσης (σε οργανισμούς με ελαττωματικό επιδερμιδικό φραγμό). Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία που εκδηλώνεται η ατοπική δερματίτιδα, τόσο βαρύτερα προβλέπονται και τα συμπτώματα. Η νόσος μπορεί να παραμείνει στον οργανισμό ακόμη και 15-20 χρόνια μετά. Σημεία εμφάνισης και συμπτώματα είναι έντονα κνησμώδεις ερυθρές περιοχές στις εσωτερικές κυρίως πτυχές σε γόνατα, αγκώνες, λαιμό, καρπούς, αστράγαλους, χέρια. Ακόμη, μπορεί να εμφανιστεί στα φρύδια και την περιοχή των ματιών.
Στατιστικά
… η πάθηση είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι το 10-15% του ενήλικου πληθυσμού θα εμφανίσει ατοπική δερματίτιδα, με το 85% αυτού να την εκδηλώσει για πρώτη φορά στην παιδική ηλικία (μικρότερο από 5 ετών). Το ποσοστό είναι συνεχώς αυξανόμενο στις μέρες μας, με ποσοστά εμφάνισης στα παιδιά που αγγίζουν το 15-20% …
Πού οφείλεται η εμφάνισή της;
Αν και δεν υπάρχουν σαφή ιατρικά συμπεράσματα για την αιτιοπαθογένεια της ατοπικής δερματίτιδας, ωστόσο φαίνεται να προκαλείται από έναν συνδυασμό παραγόντων που αλληλεπιδρούν:
- Διαταραγμένο προστατευτικό φράγμα δέρματος (ατελής άμυνα οργανισμού, διείσδυση βλαβερών μικροοργανισμών).
- Γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα, οικογενειακό ιστορικό εκζέματος, αλλεργικής ρινίτιδας, αλλεργικού βρογχικού άσθματος).
- Ανοσολογικά αίτια.
- Περιβαλλοντολογικά αίτια.
- Ψυχολογικά αίτια (στρες).
Ήξερες ότι…;
… δεν είναι μεταδοτική νόσος, καθώς πρόκειται για αλλεργική πάθηση
και όχι μολυσματική …
και όχι μολυσματική …
Είναι επικίνδυνη δερματοπάθεια;
Αν υπάρχει συστηματικός ιατρικός έλεγχος, αντιμετώπιση των εξάρσεων και καθημερινή φροντίδα της ατοπικής δερματίτιδας, τότε δεν είναι απειλητική για τη ζωή του ατόμου. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, τότε ο ασθενής παραμένει ευάλωτος σε λοιμώξεις από μικρόβια (κυρίως σταφυλόκοκκο) και ιούς (ιό απλού έρπητα κ.α.), με κίνδυνο να χρειαστεί ακόμη και νοσηλεία.
Επίσης, το δέρμα με μη ακέραιο προστατευτικό φραγμό γίνεται ευάλωτο και σε εισβολή αλλεργιογόνων, με αποτέλεσμα μια απλή πρωτεΐνη, από π.χ. τροφή ή γύρη, να δημιουργήσει εύκολα τις ιδανικές συνθήκες για τροφική ή αναπνευστική, αντίστοιχα, αλλεργία σε αυτήν, επηρεάζοντας την υγεία και την ποιότητα ζωής του ατόμου.
Ήξερες ότι…;
… σύμφωνα με έρευνες, σχεδόν 1 στα 3 παιδιά που θα εμφανίσουν ατοπική δερματίτιδα
στα πρώτα 2 χρόνια ζωής, θα παρουσιάσει άσθμα αργότερα στη ζωή του …
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση απαιτεί λήψη του ιστορικού του ασθενούς (οικογενειακό ιστορικό, εκδηλώσεις αλλεργιών ή άσθματος), καθώς και προσεκτική αξιολόγηση των συμπτωμάτων βάση της κλινικής εικόνας του, ώστε να αποκλειστούν άλλες δερματοπάθειες (π.χ. σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, ψωρίαση, κα). Σε αρκετές περιπτώσεις, θα χρειαστούν και αιματολογικές εξετάσεις ή και δερματικά τεστ αλλεργίας για εξακρίβωση του αλλεργιογόνου που την προκάλεσε.
Πότε επιβάλλεται να επισκεφτώ τον ιατρό;
- Αν οι βλάβες επεκτείνονται.
- Αν οι βλάβες έχουν μολυνθεί (υπάρχει πόνος, πύον ή κίτρινη κρούστα).
- Αν υπάρξει επίμονος πυρετός.
- Αν ο κνησμός γίνει ανυπόφορος (ακόμη και σε επίπεδο διαταραχής ύπνου).
Πώς θεραπεύεται;
Μπορεί να μην υπάρχει θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα, όμως, μια έγκαιρη και σωστή θεραπευτική αγωγή μπορεί να πετύχει τη διατήρηση της νόσου υπό έλεγχο, αντιμετωπίζοντας την συμπτωματολογία της σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό και δίνοντας πάλι στο άτομο μια πολύ καλή ποιότητα ζωής.
Ο Ρόλος της καθημερινής ενυδάτωσης…
Ο πρώτος στόχος είναι ο περιορισμός του ξεσμού, ώστε να περιοριστεί και η ταλαιπωρία του ερεθισμένου δέρματος από την τριβή. Αυτό επιτυγχάνεται με την καθημερινή χρήση ενυδατικών κρεμών (ανάλογα με την κατάσταση του δέρματος και την εποχή), καθαριότητα και φροντίδα της περιοχής.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΞΑΡΣΕΩΝ
Η θεραπευτική επιλογή συνίσταται στον συνδυασμό αντιισταμινικών φαρμάκων για ανακούφιση από τον κνησμό, τοπικών κορτικοστεροειδών (κρεμών ή χαπιών) και τοπικών ανοσοτροποποιητών. Τα αντιβιοτικά χορηγούνται σε περιπτώσεις επιμόλυνσης του εξανθήματος. Η θεραπεία θα πρέπει να προχωράει πάντα υπό την επίβλεψή του δερματολόγου και να διαρκεί όσο ακριβώς έχει συστήσει, ακόμη κι αν τα συμπτώματα έχουν υποχωρήσει. Σε πιο μέτριου βαθμού εκδηλώσεις ατοπικής δερματίτιδας, εναλλακτική λύση στην κορτιζόνη αποτελούν οι αναστολείς καλσινευρίνης, οι οποίες έχουν περισσότερο ήπια, όμως, δράση.
Υπάρχουν τυχόν παρενέργειες;
Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί η μακροχρόνια χρήση κορτιζονούχων σκευασμάτων σε μεγάλες δόσεις μπορεί να έχει δυνητικές παρενέργειες, όπως:
- λέπτυνση δέρματος
- ευαισθητοποίηση ασθενούς
- υπεργλυκαιμία
- υπερλιπιδαιμία
- οιδήματα
- ευπάθεια στις λοιμώξεις.
Τί μπορώ να κάνω για να προλάβω μια έξαρση;
Δεν είναι δυνατή η πρόληψη μιας έξαρσης, όμως μπορεί να είναι δυνατή η επιλογή μιας σειράς ενεργειών που ενδεχομένως να βοηθήσουν:
- Αποφυγή τροφών που συνδέονται με την έξαρση της νόσου (γάλα, τυποποιημένες τροφές με χρωστικά και συντηρητικά, φράουλες, αυγά, φιστίκια, σόγια, ψάρια και δημητριακά).
- Προστασία από λοιμώξεις (S.Aureus χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο, ιός απλού έρπητα) και μικρόβια.
- Προσοχή στην ατμοσφαιρική σκόνη, αλλά και τη σκόνη από χαλιά, μοκέτες και χνουδωτά αντικείμενα.
- Προσπάθεια αυτοελέγχου έναντι ψυχολογικών διακυμάνσεων (άγχος, συναισθηματικές απογοητεύσεις, κλπ).
- Αποφυγή μάλλινων και συνθετικών υφασμάτων (επιλογή 100% βαμβακερών).
- Αποφυγή ειδών καθαρισμού με ερεθιστικές ουσίες (σαπούνια, αρώματα, προϊόντα για τα μαλλιά και το μακιγιάζ, απορρυπαντικά, καθαριστικά χώρου) και επιλογή αντίστοιχων δερματολογικά ελεγμένων προϊόντων (αντι-αλλεργικών).
- Αποφυγή έντονων εναλλαγών θερμοκρασίας (κυρίως, αποφυγή έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες, π.χ. ηλιακή ακτινοβολία, κλιματισμός, τζάκι).
- Φροντίδα του ιδρώτα και αποφυγή του πολύ συχνού και ζεστού μπάνιου, καλό σκούπισμα (επιπωματιστά και όχι με τριβή) με καθαρή και απολυμασμένη πετσέτα, καθώς και χρήση απολυμασμένων κλινοσκεπασμάτων.
- Προσοχή στις τρίχες από τα κατοικίδια.
- Αποφυγή έντονων οσμών από άνθη και φυτά (κυρίως αν έχουν γύρη).
- Τακτική περιποίηση νυχιών (καθαρισμός και λιμάρισμα).
- Αποφυγή καπνίσματος.
- Αποφυγή επαφής με άτομα που υποφέρουν από την ίδια ή άλλες δερματοπάθειες.